Góral góralowi nierówny. I górale spod Giewontu to nie to samo, co ich bracia zza szczytów, czyli górale babiogórscy. Sprawę komplikuje Stanisław Witkiewicz, który po pierwsze nadał architekturze i ornamentyce zakopiańskiej rangę narodowego stylu naszych praprzodków, a po drugie – nie ma co ukrywać – przyczynił się do zmanierowania tego stylu. Oglądając architekturę drewnianą w Beskidach można zobaczyć, jak mieszkali górale (ale bez „witkiewiczowskich” naleciałości).
Społeczności góralskie były dość zamknięte. Niby dzieliło ich kilkadziesiąt kilometrów, ale tak naprawdę każdy miał swoją dolinkę zamkniętą z kilku stron pasmem górskim, każda wieś miała swojego cieślę, swój las i nic ich nie obchodziło to, co za szczytami.
Generalnie chaty górali babiogórskich są mniej zdobne niż chaty górali zakopiańskich. Zdobiono tylko najważniejsze elementy domu i co ciekawe – wydaje się, że więcej uwagi poświęcano szczytom domów i dachom niż wnętrzu.
Ciekawostką jest, że dawniej do budowy ściany zużywano tylko kilku drzew (7-9) a sto lat później, w lach 30. XIX wieku – już kilkanaście. Drewno z tych wielkich jodeł zachowuje trwałość przez dziesięciolecia, ba, wieki. Już w 1931 mawiano: „dawniej drzewo było lepsze, mocniejsze, i ludzie twardsi” – nie będę z tym osądem polemizował. Ani z ostrą polemiką na temat czasu, kiedy najlepiej drzewo ścinać. Zainteresowanych odsyłam do prac Anny Kutrzebianki z 1931 roku.
Starałem się, żeby w moim projekcie było zdobnie, ale nie jarmarcznie. Wykorzystałem najprostsze elementy babiogórskiej ornamentyki, choć w nieco nasilonej ilości. Czyli – fazowanie belek, ale nie tylko stropowych, ornament kwiatowy, ale nie tylko na powale i fojstronie. Nie chciałem, żeby to był dom jak pensjonat w Zakopanem, bo to Zakopane nie jest. I mam nadzieję, że się udało.
Poniżej zobaczycie szkice, jakie zrobiłem dla wykonawców – zaradnych chłopaków-cieśli.
